જાણો શું છે યોગ, યોગ ના લાભ અને પ્રકાર

યોગ કરવાનું સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક હોય છે અને યોગ કરવાથી શરીર ને ઘણા પ્રકારના લાભ પહોંચે છે. યોગ કરવાથી સ્વસ્થ શરીર મેળવી શકાય છે. તેથી તમે રોજ યોગ કર્યા કરો. ત્યાં યોગ શું છે, યોગ ના લાભ શું હોય છે, અને યોગ ના પ્રકારના વિષે આજે અમે તમને આ લેખ ના માધ્યમ થી જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ.

યોગ શું છે

યોગ એક પ્રકારની વ્યાયામ શૈલી છે જેના અંતર્ગત ઘણા પ્રકારના આસન આવે છે. યોગ સંસ્કૃત ભાષા ના શબ્દ ‘યુઝ’ થી બનેલ છે અને આ શબ્દ નો અર્થ વ્યક્તિગત ચેતના અને રૂહ થી મિલન થાય છે. ભારત ના સિવાય દુનિયા ભર માં યોગ ઘણું પ્રસિદ્ધ છે અને તેનો ઈતિહાસ પાંચ હજાર વર્ષ જુનું માનવામાં આવે છે. યોગ ના તહત આવવા વાળા આસન કરવાથી શરીર ને અગણિત લાભ મળે છે અને યોગ ની મદદ થી દરેક મજબુત શરીર મેળવી શકો છો. યોગ કરવાથી શરીર ની રક્ષા બીમારીઓ થી પણ થાય છે અને મગજ ની શાંતિ પ્રદાન થાય છે.

યોગ ના લાભ

યોગ ના લાભ બહુ છે. યોગઆસન કરવાથી શરીર માં સ્ફૂર્તિ બની રહે છે, અને શરીર બીમારીઓ થી મુક્ત થઇ જાય છે. આવો જાણીએ તેના લાભ શું શું થઇ શકે છે-

શરીર માં ઉર્જા બની રહે

યોગ કરવાથી શરીર માં ઉર્જા બની રહે છે અને શરીર એકદમ તંદુરસ્ત રહેતું. તેથી જે લોકો સરળતાથી થાકી જાય છે અથવા જે લોકો ને હમેશા નબળાઈ અનુભવ થાય છે. તે લોકો યોગ કરવાનું શરુ કરી દો. દરરોજ 15 મિનીટ યોગ કરવાથી તમારા શરીર માં ઉર્જા નું સ્તર વધી જશે.

માનસિક શક્તિ વધે

યોગ કરવાથી મગજ પર સારી અસર પડે છે અને માનસિક શક્તિ બરાબર બની રહે છે. એટલું જ નહિ તણાવ થવા પર જો યોગ કરવામાં આવે તો તણાવ દુર થઇ જાય છે અને તમને એક તણાવ રહીત જિંદગી મળી જાય છે.

વજન ઓછુ કરે

વધારે વજન થવા પર જો યોગ કરવામાં આવે તો વજન ઓછુ થઇ જાય છે. એવા ઘણા બધા યોગ છે જે વજન ઓછુ કરવામાં ઉપયોગી સાબિત થાય છે અને જે લોકો આ યોગ ને દરરોજ કરે છે તેમનું વજન ઓછુ થવા લાગી જાય છે.

ચહેરો નિખરે

યોગ કરવાથી ચહેરા પર સારો પ્રભાવ પડે છે અને ચહેરો નીખરી જાય છે. તેથી સુંદર ત્વચા મેળવવાની ઈચ્છા રાખવા વાળા લોકો યોગ કર્યા કરો. યોગ કરવાથી વધતી ઉંમર ની અસર ચહેરા પર નજર નથી આવતી અને ચહેરો જવાન બની રહે છે.

પ્રતિરક્ષણ ક્ષમતા સુધારે

પ્રતિરક્ષણ ક્ષમતા મજબુત થવાથી આપણા શરીર ની રક્ષા ઘણા પ્રકારની ઘાતક બીમારીઓ થી થાય છે. તેના યોગ ના લાભ માંસપેશીઓ ની સાથે પણ છે અને યોગ કરવાથી આપણી માંસપેશીઓ મજબુત થઇ જાય છે અને તેમાં દર્દ ની ફરિયાદ પણ નથી થતી.

લચીલાપન આવે છે

યોગ કરતા સમયે આપણે ઘણા પ્રકારના આસન કરે છે અને આ આસનો ને કરવાથી આપણું શરીર લચીલુ બની જાય છે. શરીર માં લચીલાપન આવવાથી આપણા ચાલવા અને બેસવામાં સુધાર આવે છે અને શરીર ની અડચણ પૂરી થઇ જાય છે.

સકારાત્મક વધે

યોગ કરવાથી મન શાંત રહે છે અને શાંત મન થવાથી શરીર માં સકારાત્મક ઉર્જા વધી જાય છે. સકારાત્મક ઉર્જા વધવાથી મગજ માં ફક્ત સારા ખ્યાલ જ આવે છે અને મન સદા ખુશ રહે છે.

દર્દો થી મળે છુટકારો

ઘણા પ્રકારની દર્દો થી આરામ અપાવવામાં પણ યોગ ઉપયોગી સાબિત થાય છે અને દરરોજ યોગ કરવાથી શરીર ના ઘણા અંગો માં થવા વાળા દર્દો થી છુટકારો મળી જાય છે. યોગ ના લાભ પાચન તંત્ર થી પણ જોડાયેલ છે અને યોગ કરવાથી પાચન તંત્ર મજબુત બની રહે છે. જે લોકો નિયમિત રૂપ થી યોગ કરે છે તે લોકો ને ગેસ અને કબજિયાત જેવી સમસ્યાઓ પણ નથી થતી.

રક્તદબાણ થાય ઓછુ

વધારે રક્તદબાણ થવાથી દિલ થી સંબંધિત બીમારીઓ થવાનું જોખમ વધી જાય છે. તેથી આ બહુ જ જરૂરી હોય છે કે રક્તદબાણ ને નિયંત્રિત રાખવામાં આવે અને તેને વધવા ના આપવામાં આવે. જે લોકો ને વધારે રક્તદબાણ ની ફરિયાદ રહે ચેહ તે લોકો યોગ ની મદદ થી પોતાના રક્તદબાણ ને ઓછુ કરી શકો છો. રક્તદબાણ ની જેમ જ મધુમેહ ને પણ યોગ ની મદદ થી નિયંત્રિત રાખવામાં આવી શકે છે.

યોગ ના પ્રકાર

યોગ ના 6 પ્રકારના હોય છે અને યોગ ના પ્રકારના વિષે જાણકારી આ રીતે છે-

• રાજ યોગ
• જ્ઞાન યોગ
• કર્મ યોગ
• ભક્તિ યોગ
• હઠ યોગ
• કુંડલીની/લય યોગ

રાજ યોગ

રાજ યોગ ને સૌથી મોટો યોગ માનવામાં આવે છે અને આ યોગ આઠ પ્રકારના હોય છે. જેના કારણે આ યોગ ને અષ્ટાંગ યોગ ના નામ થી પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ યોગ ના દ્વારા આત્મ-નિરીક્ષણ કરવામાં આવે છે અને મન ને આત્મા ની સાથે જોડવામાં આવે છે. આ યોગ કરવાથી મગજ અને મન ને શાંતિ મળે છે અને તણાવ દુર થઇ જાય છે. આ યોગ ના આઠ પ્રકારે આ રીતે છે-

• યમ એટલે શપથ લેવાનું
• નિયમ એટલે આત્મ અનુશાસન
• આસન એટલે મુદ્રા
• પ્રાણાયામ એટલે શ્વાસ નિયંત્રણ
• પ્રત્યાહાર એટલે ઈન્દ્રીઓ નું નિયંત્રણ
• ધારણા એટલે એકાગ્રતા
• ધ્યાન એટલે મેડીટેશન
• સમાધી એટલે બંધનો થી મુક્તિ અથવા પરમાત્મા થી મિલન

જ્ઞાન યોગ

જ્ઞાન યોગ ના દ્વારા આત્મા શુદ્ધ થાય છે અને આપણે પોતાને આત્મા થી જોડી શકીએ છીએ. વધારે ચિંતા લેવા વાળા લોકો માટે જ્ઞાન યોગ ઉત્તમ હોય છે અને તેને કરવાથી મગજ શાંત રહે છે. આ યોગ કરવાથી યાદદાસ્ત પર પણ સારો પ્રભાવ પડે છે અને યાદદાસ્ત તેજ બની રહે છે. જ્ઞાન યોગ નો સંબંધ મગજ થી વધારે થાય છે અને આ યોગ ને ઘણો કઠીન યોગ માનવામાં આવે છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે આ યોગ ને કરવાથી આપણે બ્રહ્મ માં લીન થઇ જઈએ છીએ.

કર્મ યોગ

કર્મ નો અર્થ પોતાને બરાબર માર્ગ પર લઇ જવાનું છે અને કોઈ સ્વાર્થ વગર સારા કામો ને કરવાનું છે. કર્મ યોગ ના માધ્યમ થી આપણે પરમેશ્વર માં લીન થઇ જાય છે અને કોઈ મોહ માયા વગર પોતાના કામો ને કરવામાં લાગેલ રહીએ છીએ.

ભક્તિ યોગ

ભક્તિ યોગ પણ એક પ્રકારનો યોગ હોય છે જે ભગવાન ની પૂજા થી જોડાયેલ હોય છે. ભક્તિ યોગ ના મુજબ દરેક માણસ ને કોઈ ને કોઈ ને પોતાના ઈશ્વર માનવા જોઈએ અને સાચા મન થી પોતાના ઈશ્વર ની પૂજા કરવું જોઈએ. ભક્તિ યોગ કરવાથી મન ને શાંતિ મળે છે.

હઠ યોગ

હઠ યોગ કરવાથી આપણા શરીર ની નાડીઓ બરાબર બની રહે છે અને તેમની વચ્ચે માં સંતુલન કાયમ રહે છે. હઠ યોગ ના તહત અમે પોતાના મોં થી હઠ શબ્દ ને નીકાળે છે. આ શબ્દ માં હ શબ્દ દાઈ નાસિકા સ્વર થી નીકળે છે, જેને પિંગલા નાડી કરે છે. જયારે ઠ બાઈ નાસિકા સ્વર છે જેને ઈડા નાડી કહે છે. પ્રાચીન કાળ માં આ યોગ ઋષિ-મુની કર્યા કરતા હતા અને તેને કરવાથી શારીરિક રૂપ થી અને માનસિક રૂપ થી શાંતિ ની પ્રાપ્તિ થાય છે.

કુંડલીની યોગ

કુંડલીની યોગ કરવાથી શરીર ના સાત ચક્ર જાગ્રુત કરવામાં આવી શકે છે. આ યોગ ને લય યોગ ના નામ થી પણ ઓળખવામાં આવે છે અને આ યોગ કરવાથી મન પર કાબુ મેળવી શકાય છે. આ યોગ કરવાનું બહુ જ કઠીન હોય છે અને જે લોકો ને બરાબર કરી લે છે તે લોકોનું નિયંત્રણ પોતાના શરીર પર પૂરી રીતે થઇ જાય છે અને તેમની એકાગ્રતા પણ વધી જાય છે.

યોગ કરતા સમયે રાખો આ વાતો ને યાદ

1. યોગ નો અર્થ, યોગ ના લાભ અને યોગ ના પ્રકાર વાંચ્યા પછી તમે રોજ સવારે યોગા ને કર્યા કરો. ત્યાં યોગ કરતા સમયે તમે નીચે જણાવેલ સાવધાનીઓ નું પણ ધ્યાન રાખો.
2. જો તમે પહેલી વખત કોઈ યોગ કરી રહ્યા છો, તો તે યોગ ને કોઈ એવા વ્યક્તિ ની સાથે કરો, જે આ વાતની જાણકારી હોય કે યોગ કેવી રીતે કરવામાં આવે છે.
3. તાવ અથવા બીમાર થવા પર તમે યોગ ના કરો.
4. યોગ કરતા સમયે તમારું પેટ ખાલી હોવું જોઈએ. તેથી તમે ખાવાનું ખાધા ના તરત પછી યોગ ના કરો.
5. યોગ કર્યા પછી તરત જઈને ના નહાઓ.
6. પોતાના મન માં કોઈ પણ નકારાત્મક વિચાર યોગ કરતા ના લાવો.

યોગ કરવાનો બરાબર સમય

1. યોગ કરવાનો સૌથી સારો સમય બ્રહ્મ મુહુર્ત એટલે ચાર વાગ્યા નો હોય છે અને સવાર ના સમયે ખુલ્લી હવા માં જઈને યોગ કરવાનું સૌથી ઉત્તમ હોય છે. ત્યાં ધ્યાન હમેશા શાંત જગ્યા પર જ જઈને લગાવવું જોઈએ.
2. તમે ઈચ્છો તો સાંજ ના સમયે પણ યોગ કરી શકો છો. હા સાંજ ના સમયે યોગ કરતા સમયે તમારું પેટ એકદમ ખાલી હોવું જોઈએ.
3. જે લોકો ને પેટ અથવા પગ માં દર્દ ની ફરિયાદ રહે છે તે લોકો યોગ ના કરે.

રીડ ના હાડકા માં દર્દ થવા પર તમે યોગ ના કરો. કારણકે એવું કરવાથી રીડ ના હાડકા પર ખરાબ અસર પડી શકે છે.

Author- Anokho Gujju